Aritmetik sayı dizisinde İlk çift ve tek sayısının
toplamından oluşmuştur (2+3=5). Kutsal 60 sayısının 1/12’sidir. Öte yandan, ilk
dokuz sayının ortasında bulunması nedeniyle, beş sayısında var olan bu birleştiricilik
ve merkezilik özelliği, onun madde ve biçimde bir denge ve uyum sağladığı
görüşünü ortaya koyuyor.
Romen rakamı ile gösterilen (X) harfinin üst kısmı (V) beş
olup, On' un yarısıdır. Dünyanın eski uygarlıklarının sembolizminde, Orta
Amerika, Afrika, Çin, Hindistan’da yaşayan Dogonlar, Mayalar, Aztekler, Bombarlar’da
saptandığı gibi, genel olarak, tek sayılar ERKEK, çift sayılar ise hep DİŞİ
olarak değerlendirilmiştir. Bu görüşün ışığı altında beş’in dişi İki ile erkek
olan Üç’ü eşleştirdiğini görmekteyiz. Öte yandan, iki sayısı dişi ve dünyevi
(dünyaya ait) üç ise erkek ve semavi (göğe ait) olduğundan, beş aynı zamanda
yerle göğü de birleştiriyor.
Beşte hem erkek hem dişi prensip bulunduğundan iki
cinsiyetti (androgyne) (androjin) bir sayı yani hünsalığın* da bir sembolü olarak
kabul edilmiştir.
Beş sayısı ile ilgili şu yorum ve yaklaşımlar var: İslam’da
beş vakit namaz, İslam’ın 5 şartı, perşembe günün haftanın 5. günü olması
nedeniyle uğurlu sayılması, ekim mevsiminin başlangıcı olan Mayıs’ın yılın
beşinci ayı olması, beş duyu organımız, el ve ayaklarda beşer parmak bulunuşu, insanın
1 baş, 2 kol ve 2 de ayaklar olmak üzere, beş yön veya üç noktasına sahip
bulunması, İsa’nın çarmıha gerildiğinde beş yerinden yaralanması, yaradılış
söylencesi (Genes)ne göre, balıkların ve uçucu hayvanların beşinci gün
yaratıldıkları...
Beş sayısının insanı sembolize ettiğini ileri süren görüşe
göre, insan, kolları açık yatmış durumda, düzgün bir kare içine yerleştirilebilmektir.
Birleştirme noktası göğüsün tam ortasında bulunan enine ve dikine çizilen
eksenler bu kare içinde bir HAÇ oluşturduğundan, şayet kare dünyanın sembolü
ise insan da bu dünya içinde bir haç veya bu dünya insan için bir haç'tır deniyor…
Örnek olarak Çin'de hayatın bir beşgen yani pentagram** olduğu
ve bu beşgenin her bir köşesinde hayatın devamını sağlayan elementlerin birinin
var olduğuna inanılır.
Bu beş önemli element yer, su, ateş, metal ve tahtadır. Bu
beş elemanda, tıpkı beşgenin noktalan gibi, birbirlerine bağlıdırlar. Yer suyu
emer. Su ateşi söndürür. Ateş metali eritir. Metal tahtayı keser, tahta ise
topraktan büyür.
Eski Çin'de doğan bu görüş daha sonra İslâm dininde de
kendine taraftar bulmuş ve kutsal kabul edilmiştir.
Elde bulunan beş parmağın her biri beş İslâm büyüğünü temsil
eder. Bu kişiler Hz. Muhammed, Hz. Fatma, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’dir.
Bu işaretin özelikle nazarı önlediğine dair kuvvetti bir
inanç günümüzde dahi oldukça yaygındır.
İslamiyet’te de beşin çok önemli bir yeri vardır. Özelikte
Fatıma'nın eli olarak adlandırılan şeklin bütün herkesi koruduğuna inanılır.
BEŞ rakamı doğada kendini oldukça belli eder. Örneğin
çiçeklerin taç yapraklan genellikle BEŞ tanedir.
Aşk tanrısı Eros’ un uğurlu rakamının beş olduğuna inanılır,
bir çok edebiyat eserinde aşkın tanımı yapılırken bir beşgene benzetilir.
Birçok kültürde ise aşkı ve evliliği temsil eder. Evliliği
temsil etmesinin en büyük sebebi ise yine beşin ikiyle üçün toplamı olmasına
dayanır.
Matematikte üç tek olduğundan erkeği, iki de çift olduğu
için dişiyi temsil ettiğinden evlilik de beş de evlilik gibi bir erkeğin ve bir
dişinin birleşmesi olarak görülür.
Ünlü filozof Dr. Jung ise bu rakamın insan doğasına uyum
sağlayabilen tek rakam olduğunu iddia etmektedir. Alman düşünür Goethe ise bir
yazısında iddia ettiğinden farklı olarak BEŞİN bir evlilik için en kutsal sayı
olduğunu belirtmiştir.
Beş, Pisagor tarafından süsleme sayısı olarak
tanımlanmıştır; çünkü eşkenar bir üçgenin içine gene beş köşeli bir yıldız
çizildiğinde çok sayıda üçgenler üretilmektedir. Bütün noktalar birleşik
olmasına rağmen birbirlerine son derece uzaktırlar ve her türlü yabancı şekile
uyum sağlamaya uygundurlar.
Pisagor ekolünün mistik (gizemci) lerine göre, beş köşeli
yıldız yaşamın ve sağlığın bir simgesiydi. Babil’de ise yiyeceklerin konulup
korunduğu toprak kaplar üzerine beş köşeli bir yıldız çizilme geleneğinin
yaygın bir şekilde sürdürüldüğü saptanmıştır. Bu biçimdeki motifin yiyeceklerin
bozulmamasını sağladığına inanılıyordu.
Beşgen üzerine kurulu süsleme düzeninin M.Ö.VI-V.
yüzyıllardan itibaren, özellikle tapınak cepheleri ve Likya kaya mezarlarının
krallar ve önemli kişiler için yapılanlarında, uygulandığını görmekteyiz.
A.B.D. deki Beyaz Saray PENTAGON (beş köşeli) olarak da adlandırılıyor
Kaynak: Semboller ve Yorumlar Cilt-1 Necmettin Ersoy
Derleyen ve düzenleyen: Neslihan Özkan-Arad
*hünsa: erdişi (http://www.tdk.gov.tr)
**pentagram: Birleşik beş köşeli yıldız
demektir. Normal beş köşeli yıldızlardan farklı olarak çizgileri içeriden
birleşiktir. (Vikipedi)